English
中文 (中国)
(Đăng trên tạp chí Vietnam Law and Legal Forum) Kể từ khi được ban hành vào năm 2005, Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam đã trải qua nhiều lần sửa đổi, với những thay đổi đáng kể được thực hiện vào năm 2009 và 2019. Sau đó, một số nghị định đã được ban hành để hướng dẫn thi hành Luật SHTT.
Gần đây nhất, Chính phủ đã ban hành Nghị định 65/2023/ND-CP quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật sở hữu công nghiệp, bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp và các quyền liên quan đến giống cây trồng và quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ.
Phát triển sở hữu trí tuệ ở Việt Nam
Kể từ năm 1989, khi Việt Nam ban hành văn bản pháp luật đầu tiên về hoạt động bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ – Pháp lệnh Bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp năm 1989, đến nay Việt Nam đã trải qua gần 35 năm triển khai và áp dụng văn bản này.
Trong thời kỳ này, pháp luật về sở hữu trí tuệ đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển nhanh chóng của Việt Nam. Thông qua chính sách mở, hội nhập quốc tế sâu rộng và việc hợp tác với nhiều quốc gia, tập đoàn đa quốc gia trên toàn thế giới, các doanh nghiệp Việt Nam đã thiết lập được cơ chế tốt hơn để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Tham khảo Bộ luật Dân sự 1995 đầu tiên ở Việt Nam, có thể thấy các quy định về quyền sở hữu trí tuệ được bố trí ở Phần VI, trong đó quy định về quyền tác giả nêu tại các Điều 745 đến 779 và các quyền sở hữu công nghiệp được nêu tại các Điều 780 đến 825.
Để hướng dẫn Bộ luật Dân sự 1995, Chính phủ đã ban hành Nghị định 63 năm 1996. Đây là nghị định đầu tiên quy định chi tiết về sở hữu công nghiệp. Kể từ đó, quốc hội đã ban hành 2 sửa đổi lớn liên quan đến luật SHTT và nhiều nghị định hướng dẫn thi hành Luật SHTT như Nghị định 99 và 114 năm 2013 và Nghị định 22 năm 2018.
Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật về sở hữu trí tuệ ở Việt Nam vẫn còn gặp nhiều thách thức, khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh phát triển công nghệ và hội nhập kinh tế quốc tế luôn thay đổi.
Một trong những nhiệm vụ quan trọng trong việc thực thi Luật SHTT là bảo đảm bảo vệ hiệu quả quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, việc thực thi pháp luật SHTT vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc kiểm soát hành vi vi phạm bản quyền trực tuyến. Khi xác định người vi phạm bản quyền, cơ quan chức năng thường gặp khó khăn trong việc thu thập bằng chứng vì dữ liệu có thể bị xóa hoặc biến mất nhanh chóng khỏi Internet.
Về mặt pháp lý, nhiều đơn vị hoạt động trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp kiến nghị, các thuật ngữ sở hữu công nghiệp hiện nay cần bổ sung những thêm định nghĩa, thủ tục xác lập bảo hộ sở hữu công nghiệp rõ ràng để tránh việc làm phức tạp quá trình thực thi, đặc biệt là trong các điều ước quốc tế về sở hữu công nghiệp mà Việt Nam là thành viên trong thời gian qua.
Nghị định 65/2023/ND-CP gồm 125 điều được sắp xếp thành 5 chương, được kỳ vọng sẽ giải quyết các vấn đề nêu trên. Nghị định này có hiệu lực từ ngày 23 tháng 8 và thay thế Nghị định 103 và 105 năm 2006, Nghị định 119 và 122 năm 2010, Nghị định 154 năm 2018.
Những điểm đáng chú ý của Nghị định 65/2023/ND-CP
Nghị định 65 đưa ra những căn cứ pháp lý quan trọng cho việc thực thi và thực thi quyền sở hữu trí tuệ ở Việt Nam.
Thứ nhất, Nghị định thắt chặt kiểm soát an ninh đối với bằng sáng chế và xác định các phát minh bí mật.
Nghị định 65 tăng cường kiểm soát an ninh đối với bằng sáng chế và đưa ra định nghĩa về sáng chế bí mật. Các quy định về sáng chế bí mật được nêu tại các Điều 48 đến 52. Định nghĩa này bổ sung các Điều 4.12a và 89a và sửa đổi một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ.
Điều 14 Phụ lục VII Nghị định 65 quy định chi tiết thủ tục và phạm vi kiểm soát an ninh đối với sáng chế tại Việt Nam, đặc biệt là sáng chế kỹ thuật có khả năng ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh.
Trong trường hợp người nộp đơn có ý định nộp đơn đăng ký sáng chế ra nước ngoài, họ cần có xác nhận của cơ quan được Bộ Quốc phòng và Bộ Công an chỉ định, trong đó nêu rõ sáng chế được đề cập không phải là bí mật nhà nước và không có tác động tiêu cực đến an ninh quốc gia của Việt Nam.
Mặc dù các thủ tục xem xét đơn xin cấp bằng sáng chế nghiêm ngặt này góp phần ngăn chặn việc vô tình tiết lộ các sáng chế quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia, nhưng chúng cũng có thể dẫn đến sự chậm trễ đáng kể trong quá trình thẩm định sáng chế sau khi Nghị định có hiệu lực. Người nộp đơn sáng chế và người đại diện sở hữu công nghiệp sẽ cần phải tìm giải pháp phù hợp để rút ngắn thời gian thẩm định và tránh sự chậm trễ không cần thiết cho người nộp đơn đăng ký sáng chế.
Sự phức tạp của quy trình thẩm định sáng chế, đặc biệt là quy định cho phép tạm dừng thẩm định “nếu có lý do nghi ngờ sáng chế liên quan đến lĩnh vực kỹ thuật ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh” có thể đặt ra các thách thức cho doanh nghiệp, đặc biệt là trong các lĩnh vực kỹ thuật nhạy cảm liên quan đến đến an ninh quốc gia, có khả năng ảnh hưởng đến sự phát triển của Việt Nam.
Thứ hai, Nghị định đưa ra quy định về việc tách và rút đơn đăng ký quyền sở hữu công nghiệp.
Điều 17 hướng dẫn việc tách, rút đơn đăng ký sở hữu công nghiệp, tạo sự linh hoạt cho người nộp đơn trong quá trình xác lập quyền sở hữu công nghiệp.
Như đã nêu trong Nghị định, trước khi cơ quan quản lý nhà nước về quyền sở hữu công nghiệp là Cục Sở hữu trí tuệ quyết định cấp hoặc từ chối cấp văn bằng bảo hộ, người nộp đơn có thể tách đơn.
Đơn tách được cấp số đơn mới và lấy ngày nộp của đơn gốc, hoặc nếu đơn gốc có ngày ưu tiên thì lấy ngày đó.
Đơn tách sẽ được đánh giá về mặt hình thức và tiếp tục được xử lý theo các thủ tục chưa được hoàn thành đối với đơn ban đầu. Đơn tách phải được công bố theo yêu cầu.
Với việc chia nhỏ đơn đăng ký, người nộp đơn sẽ có nhiều lựa chọn linh hoạt hơn trong quá trình đăng ký. Ví dụ: nếu đơn đăng ký bị từ chối một phần do không đáp ứng các điều kiện bảo hộ, người nộp đơn có thể chia nhỏ đơn đăng ký một cách chiến lược, đăng ký phần đủ điều kiện và sửa đổi phần không đủ điều kiện để nộp sau.
Điều này cho phép người nộp đơn có thể tiến hành đăng ký sở hữu công nghiệp theo đúng tiến độ và thời gian dự kiến mà vẫn giữ nguyên ngày nộp hoặc ngày ưu tiên của đơn ban đầu đối với đơn tách.
Trong trường hợp người nộp đơn thay đổi chiến lược đăng ký và nhận thấy đơn đăng ký không còn phù hợp với kế hoạch của mình, họ có thể yêu cầu rút đơn theo Điều 17.2 Nghị định 65.
Nghị định cũng bổ sung quy định bắt buộc Cục Sở hữu trí tuệ phải ra thông báo dự định từ chối yêu cầu rút đơn trong trường hợp yêu cầu không đáp ứng điều kiện để người nộp đơn khắc phục. Thời hạn quy định cho quá trình này là hai tháng.
Việc quy định cụ thể thủ tục rút đơn đăng ký sở hữu công nghiệp giúp người nộp đơn kiểm soát tốt hơn chiến lược đăng ký của mình, giúp họ có thể loại bỏ kịp thời các đơn không còn phù hợp, tiết kiệm thời gian, chi phí quản lý và tạo thuận lợi cho việc theo dõi đơn.
Ngoài ra, Điều 16 còn sửa đổi các quy định chi tiết về sửa đổi/bổ sung đơn đăng ký sở hữu công nghiệp, cung cấp cho người nộp đơn một con đường pháp lý cụ thể để thực hiện quá trình xác lập quyền của mình.
Việc đẩy nhanh quá trình sửa đổi/bổ sung đơn giúp người nộp đơn có thêm động lực và niềm tin vào hệ thống đăng ký sở hữu công nghiệp của Việt Nam, thúc đẩy họ tham gia tích cực vào các kế hoạch.
Thứ ba, Nghị định bổ sung quy định về đăng ký kiểu dáng quốc tế.
Các điều từ 22 đến 24 quy định thủ tục chi tiết liên quan đến đăng ký kiểu dáng quốc tế có nguồn gốc từ Việt Nam và chỉ định Việt Nam theo Thỏa ước La Hay. Điều này cho phép người nộp đơn kiểu dáng tại Việt Nam có quyền được bảo hộ tốt hơn cho tác phẩm của mình, từ đó khuyến khích khả năng sáng tạo và đổi mới hơn nữa.
Việc dịch các quy định quốc tế sang pháp luật Việt Nam giúp hệ thống đăng ký kiểu dáng của Việt Nam phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, giúp các nhà thiết kế, doanh nghiệp trong nước dễ dàng tìm kiếm sự bảo hộ cho kiểu dáng công nghiệp của mình ở thị trường nước ngoài cũng như thu hút các doanh nghiệp nước ngoài vào Việt Nam.
Trong khi đó, các Điều 25 đến 28 đã xây dựng thủ tục đăng ký nhãn hiệu quốc tế thông qua Hệ thống Madrid cho cả nhãn hiệu có nguồn gốc ở Việt Nam và nhãn hiệu được chỉ định tại Việt Nam.
Ngoài các quy định về quy trình thẩm định Hệ thống Madrid, Điều 26.3 bổ sung thêm các lựa chọn sau khi cấp đăng ký quốc tế có nguồn gốc từ Việt Nam theo Hệ thống Madrid, như mở rộng lãnh thổ bảo hộ, sửa đổi tên hoặc địa chỉ của chủ sở hữu, hạn chế hàng hóa và dịch vụ, gia hạn hiệu lực đăng ký quốc tế, chỉ định người đại diện, thay thế người đại diện và ghi nhận việc chuyển nhượng đăng ký quốc tế.
Những hành động này có thể được thực hiện trực tiếp với Văn phòng quốc tế của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) hoặc thông qua cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam.
Về đăng ký quốc tế chỉ định Việt Nam thông qua Hệ thống Madrid, Điều 27.10 đưa ra một điều khoản đáng chú ý liên quan đến việc tiếp nhận “quan sát của bên thứ ba về đăng ký quốc tế chỉ định Việt Nam”. Theo đó, các bên liên quan sẽ không còn được nộp đơn phản đối đăng ký quốc tế có chỉ định Việt Nam mà chỉ được gửi những nhận xét để làm tài liệu tham khảo trong quá trình xử lý đăng ký.
Quy định này tuân thủ cam kết của Việt Nam trong việc tuân thủ thời gian thẩm định 12 tháng kể từ ngày Văn phòng quốc tế của WIPO thông báo chỉ định Việt Nam trong đăng ký.
Thứ tư, Nghị định thay đổi hình thức văn bằng bảo hộ và bổ sung quy định về thu hẹp, giảm bớt hoặc loại bỏ phạm vi bảo hộ của văn bằng bảo hộ.
Theo Điều 29, văn bằng bảo hộ sẽ ghi các thông tin quy định tại khoản 1 Điều 92 Luật SHTT 2022 và mặc định được cấp dưới dạng điện tử, trừ trường hợp người nộp đơn yêu cầu cụ thể văn bằng bảo hộ trên giấy. Theo đó, kể từ ngày Nghị định có hiệu lực, Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam sẽ cấp văn bằng bảo hộ điện tử cho người nộp đơn hoặc người đại diện sở hữu công nghiệp của họ.
Quy định này thể hiện nỗ lực số hóa của Việt Nam, nhằm giảm thiểu việc sử dụng tài nguyên vật lý. Số hóa các văn bản pháp luật cũng giúp giảm nguy cơ thiệt hại do chủ sở hữu quyền thực hiện việc lưu trữ vật lý trong thời gian dài.
Trong quá trình hoạt động kinh doanh, vì nhiều lý do khác nhau, chủ văn bằng bảo hộ có thể mong muốn thu hẹp phạm vi bảo hộ đối với văn bằng bảo hộ của mình. Trước đây, quy trình này tương đối phức tạp do thiếu hướng dẫn, gây khó khăn trong việc bảo vệ chủ sở hữu và người đại diện sở hữu công nghiệp của họ khi giải quyết các yêu cầu đó.
Như đã nêu tại Điều 29.3, chủ văn bằng bảo hộ có quyền yêu cầu Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam thu hẹp phạm vi bảo hộ văn bằng bảo hộ của mình theo Điều 97.3 của Luật SHTT.
Đối với nhãn hiệu, chủ văn bằng bảo hộ chỉ có thể yêu cầu thu hẹp trong trường hợp họ có ý định giảm bớt một hoặc một số hàng hóa, dịch vụ, nhóm hàng hóa, dịch vụ nêu trong văn bằng bảo hộ của mình hoặc loại bỏ những yếu tố thứ yếu bị loại trừ (không được bảo vệ riêng). Tuy nhiên, yêu cầu không được làm thay đổi khả năng phân biệt của nhãn hiệu ghi trong giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu.
Cuối cùng, nghị định 65 cũng đã cung cấp các biểu mẫu mới để đăng ký sở hữu công nghiệp.
Nghị định sửa đổi các mẫu đơn đăng ký quyền sở hữu công nghiệp hiện hành. Phụ lục I, II và IV liệt kê các mẫu đăng ký nhãn hiệu, bằng sáng chế, chỉ dẫn địa lý, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí và một số mẫu mới.
Đáng chú ý, các biểu mẫu bao gồm “Đơn xin xác nhận sự chậm trễ trong thủ tục đăng ký lưu hành lần đầu dược phẩm” và “Tờ khai yêu cầu bồi thường do chậm trễ trong việc cấp phép lưu hành lần đầu dược phẩm sản xuất theo sáng chế”.
Một thay đổi đáng chú ý đối với người đại diện sở hữu công nghiệp và tổ chức hành nghề dịch vụ luật sở hữu trí tuệ tại Việt Nam là việc đăng ký nhãn hiệu, bắt đầu từ ngày Nghị định có hiệu lực, sẽ bao gồm quyền lựa chọn đăng ký nhãn hiệu phù hợp, bên cạnh các lựa chọn đăng ký nhãn hiệu tập thể trước đây, nhãn hiệu chứng nhận và nhãn hiệu ba chiều.
Nhãn hiệu âm thanh là hình thức bảo hộ nhãn hiệu phi truyền thống, lần đầu tiên được giới thiệu và quy định tại Việt Nam theo Luật SHTT 2022. Việc bổ sung nhãn hiệu phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam theo Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến Bộ xuyên Thái Bình Dương.
Các mẫu đơn mới này sẽ được áp dụng để xác lập quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp tại Việt Nam kể từ ngày 23/8, ngày Nghị định có hiệu lực thi hành.
Luật sư Đỗ Bá Thích, Luật sư cấp cao – ASL LAW
ASL Law là công ty luật độc lập và cung cấp đầy đủ dịch vụ được tín nhiệm cao của Việt Nam gồm các luật sư giàu kinh nghiệm và tài năng. ASL Law được Legal500, Asia Law, WTR và Asia Business Law Journal. xếp hạng là Công ty Luật hàng đầu tại Việt Nam. Có trụ sở tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, mục đích chính của ASL LAW là cung cấp lời tư vấn và giải pháp lý thiết thực, hiệu quả và hợp pháp nhất cho khách hàng trong nước và quốc tế. Nếu cần sự trợ giúp, Quý khách hàng có thể gửi email liên hệ tới info@aslgate.com.
Liên hệ với công ty luật ASL LAW để được hướng dẫn về luật doanh nghiệp, luật lao động, luật sở hữu trí tuệ, luật bất động sản.
BÀI VIẾT HỮU ÍCH LIÊN QUAN
