English
中文 (中国)
Trước những khó khăn trong cuộc sống, chủ yếu là do đại dịch Covid-19 hoành hành, nhiều người lao động đã lựa chọn phương thức nhận BHXH một lần tại Việt Nam, thay vì lo lắng về tương lai 10, 20 năm sắp tới. Mặc dù việc nhận một khoản tiền khổng lồ vào lúc này có vẻ có nhiều lợi ích, tuy nhiên, người lao động cần phải cân nhắc kỹ lưỡng những ưu và nhược điểm của hành động đó. Vậy, những lợi ích và thiệt thòi khi nhận BHXH một lần tại Việt Nam là gì?
Mặc dù hầu hết các chuyên gia đều không đồng tình với hành động tham gia BHXH một lần, nhưng ta cần lưu ý rằng có nhiều trường hợp người lao động không còn cách nào khác là phải tham gia BHXH một lần ở Việt Nam.
Điều này là do họ đang trong tình trạng nguy kịch và không còn cách nào khác để điều trị bệnh, trang trải cuộc sống của họ với thức ăn và các nhu cầu cơ bản khác trong cuộc sống như nước, điện,….
Trong những tình huống đó, mặc dù ta vẫn không thể đồng ý với việc rút đi tương lai, nhưng ta có thể hiểu tại sao họ đã làm những gì họ đã làm và thông cảm với họ.
Tuy nhiên, đối với những trường hợp người lao động mong muốn nhận một số tiền rất lớn để đầu tư vào một số lĩnh vực, hoặc cơ bản là không tin vào hệ thống BHXH Việt Nam,… thì những hành động đó đều cần bị lên án mạnh mẽ vì về cơ bản là họ đang tự hủy hoại tương lai của họ khi họ vẫn còn những lựa chọn khác.
Vậy rốt cuộc, những lợi ích và thiệt thòi khi nhận BHXH một lần tại Việt Nam là gì?
Lợi ích khi hưởng BHXH một lần tại Việt Nam
Trước hết, ta cần phải khẳng định rằng vẫn có một số lợi ích nhất định khi nhận BHXH một lần ở Việt Nam. Bởi lẽ người lao động sẽ không đi rút BHXH một lần nếu chế độ này hoàn toàn không có giá trị gì.
Cụ thể, người lao động sẽ kiếm được một số tiền rất lớn trong thời gian ngắn. Số tiền có thể lên đến hàng trăm triệu đồng, một số trường hợp hiếm là nửa tỷ đồng, thậm chí hơn.
Họ có thể dùng số tiền đó để tái đầu tư vào ngân hàng, thị trường chứng khoán, vàng, ngoại tệ,… để nhân số tiền đó lên.
Mặc dù hầu hết các phương pháp này đều có rủi ro nhưng nếu người lao động có chiến lược tốt để đầu tư vào, họ sẽ có cơ hội thành công cao.
Số tiền cụ thể mà người lao động tham gia BHXH được hưởng khi quyết định tham gia BHXH một lần tại Việt Nam là:
Đối với người lao động tham gia BHXH bắt buộc
Mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần được tính theo số năm đã đóng bảo hiểm xã hội, cứ mỗi năm được tính như sau:
– 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của những năm đóng trước năm 2014;
– 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của những năm đóng từ năm 2014 trở về trước;
– Người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội dưới 01 năm thì mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần được tính bằng 22% tiền lương tháng đã đóng bảo hiểm xã hội và mức tối đa bằng 02 tháng của mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội.
Đối với người lao động tham gia BHXH tự nguyện
Trường hợp này rất hiếm gặp trong thực tế vì những người làm nghề tự do đã quyết định đóng BHXH tự nguyện thường sẽ không muốn rút BHXH một lần, chủ yếu vì họ đã mất rất nhiều tiền (phải trả cả phần của người sử dụng lao động) mà cuối cùng nhận lại được là rất ít.
Dẫu vậy, mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động tham gia BHXH tự nguyện được tính theo số năm đã đóng bảo hiểm xã hội, mỗi năm được tính như sau:
– 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội của những năm đóng trước năm 2014;
– 02 tháng bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội của những năm đóng từ năm 2014 trở về trước;
– Trường hợp thời gian đóng bảo hiểm xã hội dưới 01 năm thì mức hưởng bảo hiểm xã hội bằng số tiền đã đóng và mức tối đa bằng 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội.
Những lưu ý khi tự tính bảo hiểm xã hội một lần
Khi tính hưởng bảo hiểm xã hội một lần trong trường hợp thời gian đóng bảo hiểm xã hội có tháng lẻ thì từ 01 tháng đến 06 tháng được tính là nửa năm, từ 07 tháng đến 11 tháng được tính là 01 năm.
Trường hợp người lao động đóng BHXH trước và sau ngày 01/01/2014 mà thời gian đóng trước ngày 01/01/2014 có tháng lẻ thì các tháng lẻ đó được chuyển sang kỳ đóng BHXH từ ngày 01/01/2014 trở đi để làm căn cứ tính hưởng bảo hiểm xã hội một lần.
Những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần ở Việt Nam
Mặc dù lợi ích còn có phần tranh cãi nhưng những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần ở Việt Nam là rất rõ ràng đối với các chuyên gia trong luật Lao động cũng như đối với người lao động có quyết định tham gia bảo hiểm xã hội một lần tại Việt Nam.
Nhận BHXH một lần có thể giải quyết một số khó khăn trước mắt, nhưng đồng nghĩa với việc người lao động đang mất đi cơ hội được hưởng chế độ an sinh xã hội khi về già.
Theo đó, thời gian đã đóng BHXH đã tính để hưởng BHXH một lần của người lao động sẽ không được tính làm căn cứ tính hưởng các chế độ BHXH khác.
Người lao động sẽ không còn thuộc hệ thống bảo hiểm xã hội được Nhà nước bảo vệ an sinh xã hội. Điều này đồng nghĩa với việc họ mất cơ hội tham gia BHYT 5 năm liên tục để được hưởng lợi ích với các dịch vụ y tế kỹ thuật cao, thuốc đắt tiền.
Người lao động cũng sẽ phải tự túc 100% chi phí khám chữa bệnh nếu không may bị ốm đau, tai nạn (trừ trường hợp người lao động đến tuổi được Chính phủ hỗ trợ về y tế, tài chính).
Quan trọng nhất là người lao động sẽ không được hưởng lương hưu hàng tháng khi hết tuổi nghỉ hưu hoặc nghỉ hưu sớm trước tuổi do suy giảm sức khỏe lao động.
Hỗ trợ khi một số trường hợp không may xảy ra
Không chỉ lương hưu và chế độ y tế – 2 khía cạnh quan trọng nhất đối với người lao động mà họ cũng sẽ không nhận được nhiều lợi ích khác nếu quyết định tham gia BHXH một lần.
Cụ thể, những lợi ích dưới đây sẽ hoàn toàn không còn:
- Trợ cấp mai táng phí cho gia đình/người lo mai táng cho người lao động trong trường hợp người lao động qua đời: 10 lần mức lương cơ sở (Hiện nay gần 15 triệu đồng. Số tiền này có thể sẽ tăng lên trong các năm tiếp theo)
- Trợ cấp tuất cho thân nhân người lao động trong trường hợp người lao động chết: Tùy trường hợp mà được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng hoặc một lần.
Về những chính sách liên quan đến nếu người lao động chẳng may qua đời, trong xã hội hiện nay có một suy nghĩ lạ là người lao động ngại cống hiến 20, 30 năm liên tục và họ nghĩ rằng họ sẽ thiệt nếu họ qua đời ngay trước tuổi nghỉ hưu hoặc chỉ vài tháng sau khi được hưởng lương hưu và không nhận được hỗ trợ, an dưỡng tuổi già.
Tuy nhiên, nếu viễn cảnh đó thực sự xảy ra, hệ thống BHXH Việt Nam sẽ không đơn thuần bỏ người lao động không quan tâm nữa. Nếu người lao động không may qua đời, vợ/chồng, con cái hoặc cha mẹ, hoặc người thân của họ sẽ là những người được chính phủ hỗ trợ.
Cần nói rõ rằng mặc dù thông thường người lao động sẽ không nhận được toàn bộ số tiền mà họ đã nộp vào trong hệ thống, nhưng họ hoặc người thân của họ sẽ nhận được một phần lớn số tiền đó.
Mặt khác, trong một số trường hợp, nếu người lao động chẳng may mắc một căn bệnh hiểm nghèo và phải chăm sóc y tế trong nhiều năm thì họ và gia đình họ sẽ là những người được hưởng lợi từ hệ thống vì thông thường, họ sẽ không có đủ tiền để trả các hóa đơn y tế trong nhiều năm, tạo ra gánh nặng cho con cái và người thân của họ.
Tính toán rõ ràng những gì người lao động bị mất nếu tham gia BHXH một lần
Để có câu trả lời rõ ràng về số tiền người lao động có thể bị mất nếu tham gia bảo hiểm xã hội một lần, chúng ta phải xem xét ví dụ: Một người lao động có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội (từ năm 2001 đến năm 2020), với mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH là 4.000.000 đồng/tháng (Mức này thấp hơn mức lương tối thiểu đóng BHXH năm 2022 hiện hành).
Giả sử người lao động đủ điều kiện nhận lương hưu hoặc trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần vào năm 2022, người lao động sẽ nhận được số tiền sau (Con số này là ở khoảng thấp nhất và chưa bao gồm các yếu tố có lợi cho người lao động trong tương lai như hệ số trượt giá bảo hiểm xã hội):
Đối với người lao động nam:
Tỷ lệ hưởng lương hưu tối thiểu là 45% với mức lương hưu là 1.800.000 đồng/tháng.
Hiện nay, tuổi thọ bình quân của nam là 71 tuổi, số tháng hưởng lương hưu khi đủ 60 tuổi 6 tháng (năm 2022) đến khi chết là 126 tháng.
Vậy tổng số tiền lương hưu được nhận là:
126 x 1.800.000 đồng = 226.800.000 đồng
Ngoài ra, lao động nam còn được hưởng các lợi ích sau:
– Mua thẻ BHYT (4,5% lương hưu hàng tháng: 4,5% x 126 x 1.800.000 = 10.206.000 đồng)
– Trợ cấp mai táng phí (10 tháng lương cơ sở): 14.900.000 đồng
– Trợ cấp tuất một lần (lương hưu trước khi chết 03 tháng): 5.400.000 đồng
Tổng số tiền lao động nam được hưởng khi hưởng lương hưu là 257.306.000 đồng.
Đối với lao động nữ:
Tỷ lệ hưởng lương hưu tối thiểu là 55% với mức lương hưu là 2.200.000 đồng/tháng.
Hiện nay, tuổi thọ bình quân của nữ là 76,3 tuổi, số tháng hưởng lương hưu khi đủ 55 tuổi 8 tháng (năm 2022) đến khi chết là 247 tháng.
Vậy tổng số tiền lương hưu được nhận là:
247 x 2.200.000 VND = 543.400.000 đồng
Ngoài ra, lao động nữ còn được hưởng các lợi ích sau:
– Đóng thẻ bảo hiểm y tế (4,5% lương hưu hàng tháng): 4,5% x 247 x 2.200.000 = 24.453.000 đồng
– Trợ cấp mai táng phí (10 tháng lương cơ sở): 14.900.000 đồng
– Trợ cấp tuất một lần (03 tháng lương hưu trước khi chết): 6.600.000 đồng
Tổng số tiền quỹ BHXH được hưởng khi hưởng lương hưu đối với lao động nữ là 589.353.000 đồng
Các khoản thiệt thòi khi tham gia bảo hiểm xã hội một lần
Giả sử người lao động có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội và đủ điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần thì mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần là:
4.000.000 VND x (1,5 x 13 năm + 2 x 7 năm) = 134.000.000 VND
Lao động nam hưởng lương hưu nhận được lợi ích cao hơn người lao động hưởng BHXH một lần với số tiền như sau: 257.306.000 đồng – 134.000.000 đồng = 123.306.000 đồng
Lao động nữ hưởng lương hưu nhận được lợi ích cao hơn người lao động hưởng BHXH một lần với số tiền như sau: 589.353.000 đồng – 134.000.000 đồng = 455.353.000 đồng
Như vậy, có thể thấy rõ, người lao động hưởng chế độ hưu trí sẽ có nhiều lợi ích hơn so với người lao động lựa chọn hưởng BHXH một lần. Hưởng bảo hiểm xã hội một lần là việc người lao động rời bỏ chế độ bảo hiểm xã hội, tự tước bỏ quyền bảo đảm cơ bản của mình.
Liên hệ với công ty luật ASL LAW để được tư vấn luật về lao động và việc làm.
BÀI VIẾT HỮU ÍCH LIÊN QUAN
