English
中文 (中国)
Các lập trình viên phát triển phần mềm Việt Nam đã được công nhận với uy tín cũng như năng lực cao tại nhiều quốc gia trên thế giới. Bên cạnh đó, chính phủ cũng coi ngành công nghiệp phần mềm là một trong những ngành công nghiệp rất quan trọng. Theo đó, ngành công nghiệp này đang ngày càng bùng nổ và việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ hiệu quả hơn trong lĩnh vực phần mềm là rất cần thiết để thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo.
Để có thể phát triển thành công một chương trình máy tính, các doanh nghiệp cần phải đầu tư rất nhiều vào nguồn nhân lực như các lập trình viên chuyên nghiệp cũng như đầu tư thời gian và kinh phí cho các thiết bị chuyên dụng, cơ sở hạ tầng cần thiết. Với hoạt động đầu tư toàn diện như trên, nếu doanh nghiệp không có được sự bảo vệ cần thiết cho các chương trình máy tính có thể dẫn tới kìm hãm sự phát triển của ngành công nghiệp công nghệ thông tin. Việc này có thể sẽ trở thành một trở ngại đáng kể trong việc sử dụng máy tính với các lĩnh vực kinh tế- xã hội khác vì việc sử dụng máy tính đang trở nên ngày càng phổ biến.
Sáng chế liên quan đến chương trình máy tính không chỉ là biện pháp thúc đẩy phát triển đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực công nghệ mà còn là sự trao đổi giữa các nhà sản xuất chương trình máy tính và công chúng để được độc quyền trong một khoảng thời gian đối với chương trình máy tính của họ. Các công ty phát triển chương trình máy tính sẽ phải tiết lộ toàn bộ chính sáng tạo đó trong đặc tả chi tiết, cụ thể bằng sáng chế và chấp nhận việc các sáng tạo của họ sẽ được công chúng sử dụng miễn phí khi hết thời hạn bảo hộ độc quyền.
Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam không bảo hộ độc quyền chương trình máy tính dưới dạng đăng ký sáng chế. Theo Điều 59 của Luật Sở hữu trí tuệ, các chương trình máy tính – cùng với các phát minh, lý thuyết khoa học, phương pháp toán học và các quy tắc, phương pháp để thực hiện các hoạt động trí óc – là các loại đối tượng rõ ràng không đủ điều kiện để được bảo hộ bằng sáng chế. Thay vào đó, các chương trình máy tính được quy định bảo hộ bởi Luật Bản quyền, nhưng các quy định này vẫn chưa thể bảo hộ hiệu quả chương trình máy tính.
Tuy nhiên, với những quy định về sáng chế, vẫn có những phương pháp khác để bảo vệ các chương trình máy tính. Trong khi các chương trình máy tính dưới dạng mã không thể được cấp bằng sáng chế, thì Hướng dẫn thẩm định bằng sáng chế Việt Nam đưa ra khái niệm “sáng chế do máy tính thực hiện”.
Sáng chế được thực hiện bởi máy tính là sáng chế liên quan đến việc sử dụng máy tính, mạng máy tính hoặc thiết bị có thể lập trình khác, theo đó, một hoặc nhiều tính năng của sáng chế được yêu cầu bảo hộ được thực hiện toàn bộ hoặc một phần thông qua một chương trình hoặc các chương trình. Loại sáng chế này có thể được cấp bằng sáng chế nếu nó có “đặc tính kỹ thuật và là giải pháp kỹ thuật để giải quyết vấn đề kỹ thuật bằng các biện pháp kỹ thuật để đạt được hiệu quả kỹ thuật”. Trong Hướng dẫn, chú ý nhiều hơn đến “hiệu quả kỹ thuật” hơn là “đặc tính kỹ thuật” hoặc “giải pháp kỹ thuật”.
Cần lưu ý rằng, chương trình máy tính, khi chạy trên máy tính, phải cung cấp những hiệu ứng kỹ thuật vượt ra ngoài các tương tác vật lý bình thường giữa chương trình và máy tính.
Một vấn đề khác đáng lưu ý là các quy định của Việt Nam liên quan đến việc yêu cầu cấp bằng sáng chế cho các sáng chế do máy tính thực hiện. Luật SHTT định nghĩa sáng chế là “giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình”. Trên thực tế, những thẩm định viên thường giải thích một sản phẩm là một sản phẩm hữu hình, tức là một thứ có thể cầm, sờ hoặc nhìn thấy.
Do đó, việc chỉ định đối tượng của yêu cầu bảo hộ phải là một sản phẩm hữu hình hoặc một quá trình. Theo đó, đối với một sáng chế được thực hiện bằng máy tính, các ký hiệu như “chương trình máy tính”, “phần mềm máy tính”, “chương trình mang tín hiệu” hoặc “cấu trúc tín hiệu” không được chấp nhận, vì chúng là vô hình. Tương tự như vậy, các ký hiệu thay thế như “sản phẩm chương trình máy tính” hoặc “sản phẩm phần mềm” cũng không được chấp nhận. Các đơn đăng ký sáng chế được nộp tại Việt Nam với các yêu cầu bảo hộ này thường bị từ chối.
Bảo hộ bản quyền cho chương trình máy tính
Điều 22.1 của Luật Sở hữu trí tuệ định nghĩa chương trình máy tính là “Chương trình máy tính là tập hợp các chỉ dẫn được thể hiện dưới dạng các lệnh, các mã, lược đồ hoặc bất kỳ dạng nào khác, khi gắn vào một phương tiện mà máy tính đọc được, có khả năng làm cho máy tính thực hiện được một công việc hoặc đạt được một kết quả cụ thể.”; và “Chương trình máy tính được bảo hộ như tác phẩm văn học, dù được thể hiện dưới dạng mã nguồn hay mã máy.”
Điều 59 của luật SHTT quy định bảy loại đối tượng không thể được bảo hộ dưới dạng sáng chế bao gồm các chương trình máy tính. Do đó, theo quy định này của luật Sở hữu trí tuệ, các chương trình máy tính chỉ có bản quyền và không thể được bảo hộ dưới dạng sáng chế.
Cần phải lưu ý rằng chỉ khi một chương trình máy tính là một giải pháp kỹ thuật thì nó mới có thể được cấp bằng sáng chế tại Việt Nam. Do đó, một chương trình máy tính có thể được cấp bằng sáng chế nếu nó tạo ra một hiệu ứng kỹ thuật vượt ra ngoài các tương tác vật lý thông thường giữa chương trình và phần cứng của máy tính xử lý chương trình máy tính. Các chuyên gia trong lĩnh vực này sẽ có nghĩa vụ đưa ra các đánh giá của riêng họ về việc ứng dụng có chỉ đưa ra một giải pháp cụ thể cho một vấn đề hay không.
Cần phải hiểu rõ sự khác biệt giữa việc bảo hộ bản quyền và sáng chế. Bản quyền bảo hộ sự thể hiện của một ý tưởng, không phải bản thân ý tưởng, trong khi bằng sáng chế bảo vệ các sáng chế mới. Các hình thức bảo hộ trên không loại trừ lẫn nhau nhưng đồng thời cũng rất đặc biệt. Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam không cấm việc đăng ký bất kỳ đối tượng SHTT nào theo hai hoặc ba chế định riêng biệt.
Việc đăng ký một chương trình máy tính theo quy trình đăng ký bản quyền hay bằng sáng chế có thể tốn kém đối với một chủ sở hữu SHTT cụ thể ngay từ đầu nhưng nếu được xem xét kỹ lưỡng, về lâu dài, hoạt động này có thể đem lại nhiều lợi ích về mặt kinh tế và pháp lý. Nếu cả hai phương án bảo hộ được chọn cho một chương trình máy tính, việc nộp đơn đăng ký bản quyền nên được thực hiện sau khi chương trình máy tính đã được bảo hộ bằng sáng chế.
Liên hệ với công ty luật ASL LAW để được hướng dẫn về luật doanh nghiệp, luật lao động, luật sở hữu trí tuệ, luật bất động sản.
BÀI VIẾT HỮU ÍCH LIÊN QUAN
