English
中文 (中国)
日本語
Tại tòa soạn Báo Đầu tư, ThS. Luật sư Đoàn Vũ Hoài Nam, Senior Associate của ASL LAW, đã có buổi trình bày với chủ đề “Xóa bỏ rào cản phi thuế quan vì sự thịnh vượng chung của ASEAN”. Trong phần chia sẻ, ông đã đại diện ASL LAW trình bày quan điểm pháp lý về thuế của Việt Nam về cách các rào cản pháp lý – dù không hiển hiện như thuế quan – vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến dòng chảy hàng hóa, dịch vụ và đầu tư trong khu vực.
1. Hội nhập ASEAN và sự gia tăng của rào cản phi thuế quan
Khi ASEAN tiếp tục thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng, các rào cản phi thuế quan (NTBs) đang nổi lên như một trong những thách thức dai dẳng và phức tạp nhất đối với cộng đồng doanh nghiệp trong khu vực. Trong khi việc cắt giảm thuế quan theo nhiều khuôn khổ thương mại của ASEAN đã đạt được những kết quả tích cực, một xu hướng song song đang ngày càng rõ rệt: các biện pháp phi thuế quan (NTMs) đang dần biến thành các NTBs bóp méo thương mại, cản trở đầu tư và làm gián đoạn chuỗi cung ứng.
Ngày nay, NTBs không chỉ là những thủ tục hành chính phiền hà – chúng thực sự định hình cách thức doanh nghiệp tổ chức hoạt động, lựa chọn điểm đến đầu tư và vận hành chuỗi cung ứng xuyên biên giới. Việc ứng phó chiến lược với NTBs vì thế trở nên then chốt, đặc biệt trong các mối quan hệ đối tác như giữa Việt Nam – một thành viên ASEAN – và New Zealand – một đối tác chiến lược bên ngoài khu vực.
2. Những thách thức pháp lý chính của NTBs tại ASEAN
NTBs tại ASEAN thể hiện qua nhiều phức tạp pháp lý và quy định, bao gồm sự phân mảnh trong tiêu chuẩn kỹ thuật – nơi mỗi quốc gia áp dụng các quy định khác nhau về an toàn và chất lượng sản phẩm – cũng như các yêu cầu khắt khe về tiếp cận thị trường như hạn chế sở hữu nước ngoài hay bắt buộc liên doanh.
Thủ tục hành chính rườm rà trong thông quan, cấp phép xây dựng và cấp phép môi trường cũng là vấn đề phổ biến, cùng với việc thực thi luật pháp không nhất quán giữa các địa phương. Những yếu tố này làm gia tăng chi phí tuân thủ và tạo ra sự bất định đáng kể cho doanh nghiệp và nhà đầu tư trên toàn khu vực.
3. Sự phân mảnh quy định – Rào cản đối với hội nhập liền mạch
Một trong những NTBs quan trọng nhất trong ASEAN là việc thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật hài hòa. Mỗi quốc gia thành viên duy trì hệ thống quy định riêng về an toàn sản phẩm, môi trường và chứng nhận, gây áp lực lớn cho doanh nghiệp hoạt động xuyên biên giới, buộc họ phải điều chỉnh mô hình vận hành, hạ tầng và tài liệu để phù hợp với các chuẩn mực khác nhau.
Tuy nhiên, Việt Nam đã có những nỗ lực đáng ghi nhận. Khoảng 60% tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) của Việt Nam đã được hài hòa với các tiêu chuẩn ISO/IEC, đồng thời Việt Nam cũng đã điều chỉnh khung pháp lý phù hợp với Hiệp định về Rào cản Kỹ thuật trong Thương mại (TBT) của WTO. Ngoài ra, Việt Nam đang tích cực tham gia vào 81 ban kỹ thuật của ISO/IEC và đã áp dụng hệ thống mã vạch GS1 với mã 893, giúp truy xuất nguồn gốc sản phẩm và tạo thuận lợi cho thương mại.
4. Nghiên cứu điển hình: Indonesia – Hạn chế nhập khẩu gà (Vụ kiện WTO DS484)
Tranh chấp tại WTO giữa Brazil và Indonesia liên quan đến nhập khẩu thịt gia cầm cho thấy NTBs có thể vi phạm quy định thương mại. Hội đồng xét xử của WTO kết luận rằng Indonesia đã vi phạm Hiệp định về Thực phẩm An toàn và Kiểm dịch Động thực vật (SPS) khi trì hoãn không hợp lý trong việc xử lý hồ sơ nhập khẩu của Brazil – bao gồm yêu cầu điền vào bảng câu hỏi không liên quan đến SPS và không ưu tiên giải quyết hồ sơ.
Indonesia cũng bị xác định vi phạm GATT 1994. Quy định “danh mục hàng nhập khẩu được phép” thực chất là lệnh cấm nhập khẩu trá hình, vi phạm Điều XI:1. Yêu cầu về mục đích sử dụng cũng tạo ra các rào cản bổ sung cho thịt gà nhập khẩu, dẫn đến đối xử bất lợi hơn so với sản phẩm nội địa – vi phạm Điều III:4. Thời hạn nộp hồ sơ cứng nhắc và hiệu lực giấy phép nhập khẩu cố định tiếp tục hạn chế quyền tiếp cận thị trường, vi phạm Điều XI:1.
Nỗ lực của Indonesia nhằm biện minh cho các biện pháp này theo Điều XX GATT – như vì lý do y tế cộng đồng hay tuân thủ luật nội địa – đã bị WTO bác bỏ. Các biện pháp bị đánh giá là không chính đáng, mang tính phân biệt đối xử và không phù hợp với các nguyên tắc cốt lõi của WTO. Indonesia buộc phải sửa đổi khung pháp lý cho phù hợp.
5. Cải cách pháp lý của Việt Nam – Đi đúng hướng
Việt Nam đã đạt được tiến bộ rõ rệt trong cải thiện khung pháp lý nhằm giảm NTBs. Các sửa đổi đối với Luật Đầu tư và Luật PPP đã giúp nâng cao minh bạch và rõ ràng pháp lý cho nhà đầu tư ra nước ngoài. Các Nghị quyết 68/2020 và 02/2021 tập trung vào giảm gánh nặng tuân thủ và đơn giản hóa thủ tục hành chính.
Việc triển khai Cơ chế một cửa quốc gia giúp đẩy nhanh thông quan và phối hợp liên ngành. Đồng thời, Việt Nam tiếp tục hài hòa hóa tiêu chuẩn kỹ thuật theo chuẩn ISO/IEC và củng cố cam kết với Hiệp định TBT của WTO.
6. Những lĩnh vực Việt Nam cần tiếp tục cải thiện
Dù đã có cải thiện, vẫn còn nhiều lĩnh vực cần cải cách thêm. Thủ tục cấp phép đầu tư vẫn còn phức tạp, cần được đơn giản hóa và số hóa nhằm nâng cao hiệu quả và tính minh bạch. Việc thực thi pháp luật không đồng đều giữa các địa phương ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư, cần được khắc phục thông qua cơ chế phối hợp trung ương – địa phương tốt hơn.
Ngoài ra, Việt Nam cần cải tiến quy trình hải quan và cấp thị thực cho chuyên gia nước ngoài nhằm hỗ trợ hoạt động xuyên biên giới. Việc hiện đại hóa thủ tục đầu tư ra nước ngoài về SPS và rào cản kỹ thuật là cần thiết để đạt tiêu chuẩn quốc tế. Cuối cùng, việc thiết lập cơ chế đối thoại hiệu quả giữa khu vực công – tư sẽ đảm bảo rằng cải cách thực sự phù hợp với nhu cầu doanh nghiệp.
7. Cơ hội hợp tác giữa Việt Nam – New Zealand
Chương trình hội nhập của ASEAN phụ thuộc vào việc tháo gỡ NTBs và xây dựng môi trường thương mại minh bạch, dựa trên luật lệ. Các cải cách gần đây của Việt Nam thể hiện định hướng chính sách rõ ràng theo hướng này, với những bước tiến đáng kể trong việc hài hòa hóa tiêu chuẩn, đơn giản hóa thủ tục và phù hợp với quy tắc WTO.
Đối với doanh nghiệp New Zealand, những thay đổi này tạo điều kiện thuận lợi để mở rộng đầu tư, thiết lập quan hệ đối tác chiến lược và cùng phát triển các giải pháp bền vững trong các lĩnh vực như năng lượng sạch, giáo dục, hạ tầng và kinh tế số. Sự hợp tác bền vững giữa Việt Nam và New Zealand sẽ đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa tiềm năng kinh tế của ASEAN và xây dựng một tương lai khu vực bền vững, linh hoạt.
ASL Law là công ty luật độc lập và cung cấp đầy đủ dịch vụ được tín nhiệm cao của Việt Nam gồm các luật sư giàu kinh nghiệm và tài năng. ASL Law được Legal500, Asia Law, WTR và Asia Business Law Journal xếp hạng là Công ty Luật hàng đầu tại Việt Nam. Có trụ sở tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, mục đích chính của ASL LAW là cung cấp lời tư vấn và giải pháp lý thiết thực, hiệu quả và hợp pháp nhất cho khách hàng trong nước và quốc tế. Nếu cần sự trợ giúp, Quý khách hàng có thể gửi email liên hệ tới [email protected].
Liên hệ với công ty Luật ASL LAW để được tư vấn về Luật Thuế.
BÀI VIẾT HỮU ÍCH LIÊN QUAN
