English
中文 (中国)
日本語
Từ ngày 25/12/2024, một quy định mới sẽ có hiệu lực, yêu cầu người dùng phải cung cấp thông tin cá nhân cơ bản khi đăng ký và sử dụng các nền tảng mạng xã hội. Quy định này nhằm mục đích tăng cường tính minh bạch, bảo mật và trách nhiệm trong môi trường trực tuyến.
Tuy nhiên, việc yêu cầu người dùng cung cấp thông tin cá nhân không chỉ dấy lên các lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu, mà còn đặt ra nhiều vấn đề pháp lý liên quan đến quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan, bao gồm người sử dụng, nhà cung cấp dịch vụ và các cơ quan quản lý nhà nước.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích các góc độ pháp lý liên quan đến quy định mới, đặc biệt là những ảnh hưởng đối với quyền lợi cá nhân của người dùng, cũng như trách nhiệm của các tổ chức và doanh nghiệp trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân của người sử dụng mạng xã hội.
Cơ sở pháp lý cho việc cập nhật thông tin cơ bản để sử dụng mạng xã hội
Theo điểm đ khoản 3 Điều 23 Nghị định 147/2024/NĐ-CP (“Nghị định 147”) ngày 9/11/2024 của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng, từ 25/12/2024, người dùng mạng xã hội phải cung cấp thông tin cá nhân cơ bản như: Họ và tên, ngày tháng năm sinh, số điện thoại di động tại Việt Nam (hoặc số định danh cá nhân),…
Trường hợp người sử dụng dịch vụ mạng xã hội là trẻ em dưới 16 tuổi thì cha, mẹ hoặc người giám hộ theo pháp luật dân sự của trẻ em đăng ký tài khoản bằng thông tin của cha, mẹ hoặc người giám hộ theo pháp luật dân sự của trẻ em và có trách nhiệm giám sát, quản lý nội dung trẻ em truy cập, đăng tải và chia sẻ thông tin trên mạng xã hội.
Nghị định 147 quy định rõ các yêu cầu liên quan đến bảo vệ dữ liệu cá nhân trong quá trình cung cấp dịch vụ mạng xã hội, bao gồm việc thu thập, lưu trữ và sử dụng thông tin cá nhân của người dùng. Điều này nhằm đảm bảo an toàn thông tin cá nhân, giảm thiểu các nguy cơ từ việc xâm phạm quyền riêng tư và bảo mật.
Nghị định 147 cũng nhằm mục đích đưa chính sách bảo vệ thông tin cá nhân trong nước phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về bảo mật và quyền riêng tư, tương tự như Quy định bảo vệ dữ liệu chung (GDPR) (EU) 2016/679 của Liên minh châu Âu. Các yêu cầu này là cần thiết để tạo môi trường mạng xã hội an toàn hơn, đồng thời bảo vệ quyền lợi và thông tin của người sử dụng theo các tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm của các nền tảng mạng xã hội.
Trước đây, các quy định về bảo mật thông tin chủ yếu tập trung vào việc bảo vệ thông tin cá nhân trong các dịch vụ trực tuyến cơ bản. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và các mối đe dọa an ninh mạng, quy định mới này yêu cầu các nền tảng mạng xã hội phải thực hiện trách nhiệm cao hơn trong việc quản lý và bảo vệ dữ liệu người dùng. Điều này phản ánh sự cần thiết phải thích nghi với những thách thức mới trong môi trường trực tuyến và xu hướng toàn cầu về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Quy định về việc bắt buộc xác thực thông tin người sử dụng dịch vụ mạng xã hội Việt Nam
Theo quy định tại điểm e khoản 3 Điều 23 và điểm b khoản 3 Điều 27 Nghị định 147, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài cung cấp dịch vụ mạng xã hội cần phải thực hiện xác thực tài khoản của người sử dụng dịch vụ mạng xã hội bằng số điện thoại di động tại Việt Nam.
Chỉ trong trường hợp người sử dụng xác nhận không có số điện thoại di động tại Việt Nam, tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng xã hội thực hiện xác thực tài khoản bằng số định danh cá nhân theo quy định của pháp luật về định danh và xác thực điện tử.
Về thời hạn, khoản 10 Điều 82 Nghị định 147 có quy định rằng trong vòng 90 ngày kể từ ngày Nghị định này có hiệu lực, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài cung cấp thông tin xuyên biên giới vào Việt Nam và tổ chức, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng xã hội trong nước thực hiện xác thực những tài khoản đang hoạt động của người sử dụng dịch vụ mạng xã hội theo quy định tại điểm e khoản 3 Điều 23 và điểm b khoản 3 Điều 27 Nghị định này.
Theo đó, trong vòng 90 ngày kể từ ngày 25/12/2024, tức đến ngày 25/3/2025, các mạng xã hội xuyên biên giới và mạng xã hội trong nước phải xác thực tài khoản của người sử dụng dịch vụ mạng xã hội tại Việt Nam.
Trường hợp người sử dụng dịch vụ mạng xã hội sử dụng tính năng livestream với mục đích thương mại, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân nước ngoài cung cấp dịch vụ mạng xã hội phải thực hiện xác thực tài khoản bằng số định danh cá nhân theo quy định của pháp luật về định danh và xác thực điện tử.
Qua đó đảm bảo rằng chỉ những tài khoản đã xác thực mới được đăng tải thông tin thông qua các hoạt động như viết bài, bình luận, livestream và chia sẻ thông tin trên mạng xã hội.
Nếu từ ngày 25/3/2025 mà các tổ chức cung cấp mạng xã hội không tổ chức thực hiện xác thực tài khoản cho người dùng thì sẽ bị xử lý theo quy định. Ngoài ra, nếu người dùng các nền tảng mạng xã hội này không xác thực tài khoản thì sẽ không được bình luận, đăng bài, livestream mà không bị phạt.
Các rủi ro từ việc cung cấp thông tin để sử dụng mạng xã hội
Mục tiêu chính của quy định này là bảo vệ người dùng khỏi các hành vi gian lận và lạm dụng dữ liệu. Việc yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân cơ bản giúp các nền tảng mạng xã hội xác minh danh tính người dùng, hạn chế hành vi tấn công mạng, lừa đảo trực tuyến và đảm bảo tính chính xác của các thông tin chia sẻ. Thêm vào đó, quy định còn góp phần vào việc bảo vệ cộng đồng khỏi các nguồn tin giả, thông tin sai lệch, từ đó tạo dựng một không gian mạng lành mạnh, an toàn.
Dẫu vậy, việc yêu cầu người dùng cung cấp thông tin cá nhân cơ bản đồng thời đặt ra nhiều vấn đề pháp lý, bao gồm quyền riêng tư, bảo mật dữ liệu và quyền tự do thông tin. Người dùng có thể lo ngại về việc lạm dụng thông tin cá nhân, đặc biệt là trong trường hợp thông tin này bị thu thập, sử dụng hoặc tiết lộ một cách không chính đáng. Các vấn đề về sự tự nguyện và đồng ý của người dùng trong việc cung cấp thông tin cũng cần được làm rõ, để đảm bảo rằng quy định này không vi phạm quyền lợi cá nhân của người sử dụng.
Quy định yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân cơ bản theo Nghị định 147 có thể gây ra xung đột với quyền riêng tư được bảo vệ theo quy định tại Điều 21 Hiến pháp 2013 và tại nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác như Bộ luật dân sự 2015 số 91/2015/QH13, Luật Báo chí 2016 số 103/2016/QH13, Nghị định 13/2023/NĐ-CP, Luật Dữ liệu 2024 số 60/2024/QH15,…
Dù không có khái niệm cụ thể về quyền riêng tư tại Việt Nam, người dân Việt Nam và người dùng mạng xã hội tại Việt Nam có quyền được biết thông tin của họ sẽ được sử dụng vào mục đích gì, lưu trữ như thế nào, và bảo vệ ra sao. Thiếu minh bạch hoặc cơ chế giám sát hiệu quả có thể dẫn đến lạm dụng dữ liệu hoặc vi phạm quyền riêng tư và các quyền con người khác.
Khi các nền tảng mạng xã hội thu thập thông tin cá nhân theo Nghị định 147, nguy cơ lạm dụng hoặc tiết lộ thông tin này cho bên thứ ba mà không có sự đồng ý của người dùng là rất lớn. Chính phủ Việt Nam cũng khó có thể kiểm soát tuyệt đối các hoạt động của các nền tảng này, đặc biệt khi họ không có trụ sở tại Việt Nam, tồn tại rủi ro rất lớn về việc họ lưu trữ thông tin và truyền sang máy chủ nước ngoài, qua đó phát tán theo ý muốn của họ.
Chính vì nguy cơ như thế này mà chính phủ Hoa Kỳ, cũng như nhiều quốc gia phát triển khác đã quyết liệt làm chặt vấn nạn nền tảng mạng xã hội Tiktok thuộc Trung Quốc hoạt động gần như không hạn chế trên lãnh thổ của họ, thậm chí đang xem xét cấm ứng dụng này khỏi sự tiếp cận của người dân.
TikTok là một ứng dụng giải trí toàn cầu mới nổi trong 10 năm nay trên nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam. Ứng dụng này thu thập lượng lớn dữ liệu từ người dùng, bao gồm vị trí, thói quen sử dụng ứng dụng, và thông tin cá nhân. Chính phủ Hoa Kỳ lo ngại rằng công ty mẹ của TikTok, ByteDance (một công ty Trung Quốc), có thể buộc phải chia sẻ dữ liệu này với chính phủ Trung Quốc theo luật an ninh của Trung Quốc.
Các quan chức Hoa Kỳ lo ngại TikTok có thể đang hoặc sẽ bị sử dụng để tiến hành các hoạt động gián điệp hoặc tuyên truyền. Việc ứng dụng này phổ biến với hàng chục đến hàng trăm triệu người Mỹ, đặc biệt là giới trẻ, làm tăng mối lo ngại về sự thao túng thông tin hoặc các chiến dịch ảnh hưởng.
Một số báo cáo cho rằng TikTok có thể kiểm duyệt nội dung không phù hợp với lợi ích của Trung Quốc dù rằng CEO của công ty này đã khẳng định Tiktok có cung cấp các nội dung bất lợi cho Trung Quốc tới người xem toàn cầu. Điều này bao gồm việc hạn chế các bài viết về các chủ đề nhạy cảm như phong trào dân chủ ở Hồng Kông, vấn đề Tân Cương, hay các chỉ trích khác đối với chính phủ Trung Quốc.
Qua đó có thể thấy việc các nền tảng mạng xã hội hoạt động không dưới sự kiểm soát hoàn toàn của Chính phủ quốc gia mục tiêu là điều tương đối phổ biến hiện nay. Việc này cho phép các tổ chức có quyền tự do truyền đạt thông tin, phát triển theo kế hoạch song để lại nhiều rủi ro tiềm ẩn.
Điển hình, việc các tổ chức cung cấp dịch vụ mạng xã hội trên lãnh thổ Việt Nam được cấp phép thu thập thông tin cá nhân cơ bản và các loại thông tin khác từ ngày 25/12/2024 có thể dẫn đến tình trạng quảng cáo không mong muốn, gian lận tài chính, hoặc vi phạm các quyền dân sự, cùng vô số rủi ro khó lường trước khác.
Ngoài ra, nếu các tổ chức này lưu trữ thông tin cá nhân trên các máy chủ có hệ thống bảo mật yếu thì cũng có thể trở thành mục tiêu hấp dẫn cho các cuộc tấn công mạng bởi các hacker quốc tế. Rủi ro này càng nghiêm trọng hơn nếu hệ thống bảo mật của nhà cung cấp dịch vụ không đủ mạnh hoặc không tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn thông tin.
Qua đó, vì sai sót hoặc sự yếu kém về năng lực chuyên môn của các tổ chức mà người dùng mạng xã hội Việt Nam có thể là bên chịu thiệt hại không mong muốn, bị phát tán, rao bán thông tin cá nhân và trở thành đối tượng tấn công trên không gian mạng bởi các tổ chức lừa đảo.
Ngoài ra, quy định yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân có thể làm hạn chế quyền tự do của người dùng trong việc bày tỏ ý kiến trên mạng xã hội. Người dùng có thể e ngại khi chia sẻ quan điểm cá nhân, đặc biệt là trong các chủ đề nhạy cảm, do lo sợ bị giám sát hoặc xử lý bởi các cơ quan chức năng.
Lợi ích của việc bắt buộc phải xác thực thông tin trên mạng xã hội
Dẫu có nhiều bất cập, song việc yêu cầu người dùng cung cấp thông tin cá nhân cơ bản mang lại nhiều lợi ích đáng kể, đặc biệt trong việc tăng cường bảo mật thông tin và giảm thiểu các hành vi lừa đảo, giả mạo.
Khi thông tin như họ tên, số điện thoại hoặc địa chỉ email được xác minh, việc xác thực danh tính sẽ trở nên chính xác hơn, giúp ngăn chặn các tài khoản giả mạo và các hành vi gian lận trực tuyến như chiếm đoạt tài khoản hay tấn công phishing. Điều này không chỉ bảo vệ người dùng khỏi các rủi ro mà còn tạo cảm giác an tâm khi họ tham gia giao dịch hoặc trao đổi thông tin trên mạng xã hội.
Đồng thời, quy định này góp phần nâng cao trách nhiệm của các nền tảng mạng xã hội trong việc quản lý dữ liệu người dùng. Các doanh nghiệp sẽ phải đầu tư vào các hệ thống bảo mật hiện đại và cải thiện quy trình quản lý dữ liệu để đáp ứng các yêu cầu pháp lý.
Điều này không chỉ giảm thiểu tình trạng lạm dụng thông tin cá nhân mà còn thúc đẩy ý thức trách nhiệm xã hội của các nhà cung cấp dịch vụ, qua đó xây dựng lòng tin với người dùng và nâng cao uy tín thương hiệu.
Ngoài ra, quy định còn tạo ra một môi trường mạng xã hội an toàn và minh bạch hơn. Khi danh tính người dùng được xác thực, các nền tảng dễ dàng kiểm soát và xử lý các nội dung vi phạm như bạo lực, thù hận hoặc thông tin sai lệch, từ đó góp phần xây dựng một môi trường trực tuyến văn minh.
Người dùng cũng sẽ có xu hướng hành xử cẩn trọng hơn, thúc đẩy các cuộc thảo luận tích cực và mang tính xây dựng. Mặt khác, quy định còn hỗ trợ các cơ quan chức năng trong việc duy trì an ninh mạng, dễ dàng phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật.
Cuối cùng, việc cung cấp thông tin cá nhân cơ bản còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số. Niềm tin của người dùng vào các giao dịch trực tuyến sẽ được củng cố, từ đó thúc đẩy các hoạt động thương mại điện tử và dịch vụ tài chính trên mạng xã hội.
Đồng thời, các doanh nghiệp và nhà quảng cáo có thể sử dụng dữ liệu này để cung cấp sản phẩm và dịch vụ phù hợp hơn mà vẫn đảm bảo quyền riêng tư. Nhờ đó, quy định này không chỉ cải thiện trải nghiệm người dùng mà còn góp phần xây dựng một môi trường trực tuyến bền vững và thúc đẩy sự phát triển kinh tế số.
ASL Law là công ty luật độc lập và cung cấp đầy đủ dịch vụ được tín nhiệm cao của Việt Nam gồm các luật sư giàu kinh nghiệm và tài năng. ASL Law được Legal500, Asia Law, WTR và Asia Business Law Journal xếp hạng là Công ty Luật hàng đầu tại Việt Nam. Có trụ sở tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, mục đích chính của ASL LAW là cung cấp lời tư vấn và giải pháp lý thiết thực, hiệu quả và hợp pháp nhất cho khách hàng trong nước và quốc tế. Nếu cần sự trợ giúp, Quý khách hàng có thể gửi email liên hệ tới [email protected].
Liên hệ với công ty Luật ASL LAW để được tư vấn pháp lý chuyên sâu tại Việt Nam và quốc tế.
BÀI VIẾT HỮU ÍCH LIÊN QUAN
